संत कबि सिसटिधर (Saint Kabi Sistidhar – Kudmali Nibandh)

3. संत कबि सिसटिधर

संत कवि सिसटिधर अना गअ सामाजिक, धारमिक, साहितिक, राइजनितिक हड़ हेकल । सिसटिधर साहितकारेक संगे – संगे सामाज सुधारक दारसअनिक, तारकिक, बेसनब धरम कर परचारक हेकल । ताकर संगे संगे नउ जुआनेक आग डहरुआ, ससित पिड़ित हड़ेक मुकतिदाताक रुपे मरत भुंइए आइल रहल। कुड़मालि भासा साहितेक जुग बाखरांइ एखराके हालुक बेराक कबिक ठाइन देल आहात ।

संत कबि सिसटिधरेक जनम, प. बांगालेक मानभुम, एखनेक पुरलिआ जिलाक, झाइलदा थानाक भितर हेंठ जारगअ गांउए बेराबार 21. 12. 1898 साले हेल रहल। एकर बाप नंदराम सिंग केटिआर आर माइ रुपनबाला देबि हेकल । माइ बापेक आदरेक बेटा हेकल । नंदराम सिंग कर अना गअ बेटा आर टेना गअ बेटि रहल । नंदराम सिंग केटिआर अना गअ छुटु पारा चासा हेकल ।


साधेक बेटा, कहिके एके पढ़ाएक बेजांइ कसनि करलेथिक । मेनतुक, एंइ पढ़ाइले सात कउस फाराकेइ रहे हेल । कथांइ आहेइक, ‘एक पुता चुलहांइ मुता!’ ताउ टानि झिंकिके टेना केलास तड़िक पढ़ल। एकर नि पढ़ा देखि एकर बापे 1907 साले एकर बिहा, रांचि जिलाक सनाहातु थानाक भितर ‘लाबाडिह ‘ गांउए करि देलेइक । एकर बहु ‘गुरुलिबाला’ जे भगबान नरसिंग कर बेटि हेकलि । एकर उमइर बिहाक बेरांइ मटे 9 बछरेक रहलेइक । जखन सिसटिधरेक उमर 17 बछर हेल रहल, तखने अकर बाप 1915 साले मरि गेल । तखन घार – कननाक गटा चाप टा एकर मुंड़े लादालेइक । ताकर परे अना गअ बेटा आर अना गअ बेटि हेल ।


1929 साले एकर देखा सउआमि अटल बिहारि ठाकुरेक संग हेल । उ बेसनउ धरम कर बाउल पंथिक हेकल । एकर संग धरि एबार बेसनब धरम कर परचार खुभेइ करे लागल | बेसनउ धरम कर मुहड़ाइआ जइदेब गसउआमि कर जनम भुंइ सिउडिंइ माहान पति बछर पुस मासे तिन दिन धरि परब लागइक । मनहर खेपांइ एके उहां आउएक नेउता देइ तेल । उ अटल बिहारि ठाकुरेक दसर चेला हेकल । सिसटिधरे आधइआतमिक, दारसअनिक आर देहिक बिसअइएक खंच गिलाक जबाब कुड़मालि गितेक सुरे दे हेल। एकर एसन गित सुनि चेला सउभ आर खंच पुछअइआ सउब माताइ जा हेलथिन । एहे डुल एंड ‘सिसटिधरले’ संत कबि सिसटिधर बनल ।

संत सिसटिधरे, पेहिल आसरम बुनडु थानाक भितर पंचमुंडि गांउए थापना करल आर उहां पांइच गअ जइग करल । ताकर परे हेंठ बुढ़ाडिह तामाड़ कर देबि मेलांइ टेना दिन तड़िक साधुक गठ लागाइ लागल। दसर आसरम माधबपुर कर बनडि बनाल, एकर परे बंगाल कर पुरलिआ जिलाक आइसा थानाक भितर तुंबा आर बाघमुंडि थानाक भितर जिलिंग माहान एकर आसरम आहेइक एके एबार गटे छअटानागपुर, हाजारिबाग, सिंगभुम, मानभुम आर उड़िसा कर मअउरभंज, केंउझरेक हड़े जाने लागल आर लट-के-लट एकर चेला बने लागल |


1932 साले एकर देखा सउआमि निरभइ नंद कर संगे हेल । जे उड़िसाक मअउरभंज जिलाक हेकल आर उ अना गअ तारकिक आर सामाज सुधारक हेकल । सिसटिधर एकर काथा बातगिलाले बेजांइ रिझे अनाइ हेल आर निज कुहुं अकर पारा सामाजिक काम करे लाइ बतर खजे • लागल। ताकर परे सिसटिधरअ सामाजिक कामे डांदाइ लागल। एंड एबार निजेक कुड़मालि गितेक दारांइ सामाज कर दाबल – कुचल हड़के जागाउएक चेसटा करे लागल | सिसटिधर अना गअ गितकार, सामाज सुधारक, धरम परचारक संगे – संगे राजनितिक हड़ हेकल । 1946 सालेक आसे पासे एकर राजनितिक जिबन सुरु हेल। एंड निजेक कांगरेसेक नेता देबेनदरअ नाथ माहातअके विधाएक

ले सांसद बनाल रहल।


सिसटिधरे भारअतेक नाना रकमेक भासा जाने हेल । | कुड़मालि त एकर माइभासा रहलेइए । ताकर खातिर एकर उपर टान बेसि करि रहलेइक । बाकि बांगला, हिंदि, मुंडारि, संसकिरित, उड़िआ, नागपुर, एंगरेजि आरअ इटासेटा । एंड तअ बेसि पढ़ा-लिखा निहिं करल रहल। ताउ रामाइअन, माहाभारत आर पुरान गिला एकर आग जिभे रहलेइक । गिता तअ एकदम रेटल रहलेइक ।


एंड सामाजे पसरल, छुउआ छुइत बाभहनेक चेलाइल निति कर बेजांइ बादि हेकल । बाबा सिसटिधरे इ सउभ बात गिला निडर हेइके एकर आड़ दे हेल । ताकर खातिर सिसटिधरके कुड़मि सामाजेक मसिहा कहाइल गेल आहेइक । संत कबि सिसटिधर सामाजे जखन तड़िक रहल। गटा सामाज एकजुट हेइ गठाइ रहला । गटा मुलुके निजेक धरम माइभुंइ, माइभासा चारि कर आलेदाइ महत रहलेइक । मेनतुक, एकर जिबन लिला 1977 सालेक धरन मासे, एके काले सउब दिनेक पारा ढुकाइ लेल । गटा मुलुके दुख-दरद, गुमान कर बाति जराइ चेलि गेल । ढेइर फाराक जाहां ले आर फेइर निहिं घुरल, खालि गित आर अकर करल- धरल करदानि रहि गेल ।


सिसटिधरेक काइबेक चिनहाप

संत कबि सिसटिधरेक रचल नाना रकमेक कुड़मालि गित, कबिता आहेइक । राधा – किसनअ, तअ चासाक हाल चाल, देस भकति, तअ धारमिक, तअ अधइआतमिक गित आरअ गितें भराइल आहेइक । एकर रचल कुड़मालि गितेक मइधे जागरन, सउराज, चास, गुंजा आर कुरथि, काकरअ कथांइ भुलिस ना, उड़िस आर राधा किसनक बारे बेजां गित आहेइक । एकर रचल गित गिला नाना रकमेक पथिंइ छापाल आहेइक । जेसन :-

बछर 

पथिक नाम

संजुता


झुमर संगित

नेठपाल

भात-भगअमान

मानभुमेक धंधउरा

साधन संगित ( दुइ भाग)

निजेइ


अधइआतमिक रामाइअन

बेनिखरन

1982

सृष्टिधरेक गीत

एच. एन. सिंह

1983

कु. गइद पइद जुड़ति

एस. बी. माहतअ

1985

पथें चलाक लेहा नमसकार

नंद कुमार सिंग

2008

‘झुमर कथा’ झुमर गिति संगरअ

बांगला नाटक. कम

2013

कुड़मालि कबि आर काइब

निताई चंद्र माहतो

‘सिसटिधरेक गित’ नामेक पथिटांइ 51 गअ कुड़मालि गित उखड़न हेउअल आहेइक। एकर रचल उड़िस, सउराइज, जागरन, कारखाना जेसन कबिता गिलाइ देस – भकति कर छाप आहेइक । चास, गहम बुटेक चास, जापानि ढंगेक चास, गुंजा आर कुरथि, जेसन कबिता माहान देसेक चासेक महत आर चासाक जिनगिक छाप आहेइक। ‘बुढ़ांति-सिकखा’ कबितांइ इहांक हड़के सिकखित हेउएलाइ उसकाउलाहेइक ।


सिसटिधर कर रचल गित/कबिता

1. सउराज

सउराज सउराज कहलेइ कि सउराज हेइक 

मुहेक काथांइ हेकइ नि सउराज,

देखाउए हेतेइक काम करि ।

सउराज कहि कहि, क

जाइहा बाजारे,

सउराज रहिगेल पांदाड़ घारे,

सउराज जे भाइ फुलेक भितर ।

कापास गाछे घरेइक फर,

घारेक लुगा घारेक चार ।

सुख

घारेक तेल आर घारेक दाइल,

सुखे रहता चिर काल ।

जे दिन सउराज हेतेइक घारे घारे

घारेक झागड़ा घारे मेटाउले,

हिंसा बाद छाड़ि देले । 

तबे सुख आपने आउतेइक,

सभाब बेबहारे ।

सिसटि केबल मुखेक दड़ा, तहरा कामे लागि पड़ा । 

पातं तंइ छटअ मइ बड़अ, छाड़ि दाहाक एके बारे 


2. उड़िस

जगत के खालेइक रे भाइ एके उड़िसे, … 

हामरा मरलिअ मनेक आलिसे, 

जगत के खालेइक रे भाइ एके उड़िसे ।

उड़िसेक एसन टेढ़ि,

बरहमाक देलेइक पेट फाड़, बरहमा पाराइ गेल, नि रहल देसे ।

उड़िसेक नेखेइक दांत,

चाबाबे करअइक दिन राइत, जखेक रकम लागल रकत चुसे । 

ताकर डरे नारद रिसि, तप करल बसि,

बिपदे गिरल सिल निधि कर देते । 

सिब हेला मसान बासि,

डरे पाराइ गेल कांसि,

बाकि केउ नि रहल अबअसेसे । 

बरमांड हेलेइक उड़िसे खइ, सिसटिधरे बेड़े भइ,

चलला नि केउ उपदेसे ।


03. मानभुम आहेइक बिहार

मानभुम आहेइक बिहारे,

आरअ रहतेइक बिहारे हउ,

आर हामरा डरे हउ ।

हामरा आइहउ एतेक लक,

काकर आहेइक एसन हक ।

हामरा के लेले जाताक जउर हउ,

जखन रहेइक बिरटिस राइज,

सेटा भाभि देखा आइज । 

नाम राखलेइक छटानागपुर हउ, 

मानभुम आहेइक बिहारे. 

आर रहतेइक बिहारे हउ ।

मानभुमेक माटिक रंगे,

मेसेइक हामरा मेसब किना करे हउ,

मानभुम आहेइक बिहारे, 

आर रहतेइक बिहारे हउ ।

मानभुमेक गाइछ गाछड़ा

आर जतेक गाढ़ा ढढ़ा,

देखलेइ तअ पारबे परेक करे ह

मानभुम आहेइक बिहारे. आर रहतेइक बिहारे हउ । 

मानभुमे आहेइक लहा धन, तांबा कइला रतन,

से सउभ हामर देखले आहात चरे हउ ।

मानभुम आहेइक बिहारे, आर रहतेइक बिहारे हउ । 

हामर आहि आइआ हक, खाइएक बेiइ कतेक लक ।

हामर धन आहि माटि तरे हउ,

मानभुम आहेइक बिहारे, आर रहतेइक बिहारे हउ । 

हामर दसेक धन खाइके,

चलअहत सउब मकमकाइ के,

आसाम पाठाउहत हामरा के काम करे हउ ।

मानभूम आहेइक बिहारे,

आर रहतेइक बिहारे हउ ।

रामपद आर माधाइ दास, एरा किछु देला आस

हामराउ तअ सिखले आइह मरे हउ । 

मानभुम आहेइक बिहारे, आर रहतेइक बिहारे हउ ।

भाइगे रहे देबेन माहतअ,

मानभूम के करलेइक सानतअ,

पारेइ रिचिक आधेक बुधि धरे हउ । 

मानभुमेक दहतरा,

सेटा देखले आहात अरा, 

हुसिआर हुंसिआर कहे सिसटिधरे हउ ।


04. चास

चास हेकेइक जगअतेक परान,

उततम खेति, मधइम बान, 

निरधन चाकरि भिख निदान ।

चइते मरिच, कउड़ा, कारला,

चास करले जातउ जाला ।

खाबे सुखे, छाड़तउ दुखे, 

कबउ नि तर हेतउ टान ।

बरसाख जेठे बुनिस धान,

आसाड़े कापास पान | सरावने रपिस धान,

मने मने करिस धेआन ।

भादरे बेइगन, बिलाति,

तिल गुंजा आर कुरथि ।

हेले छिन बरसा, आसिने सरिसा,

चासा कर हेतेइक कलइआन । 

कारतिक के आलु, मुला,

अगहने पेआज दाना ।

पूस मासे बुनिस बुट,

आर सबाइ पिटा धान ।

माघ पिआजेक काम,

छाड़ि जातउ रिनेक बाज |

फागुने आंखेक बिसुम जांक, 

सिसटिधरे जातेइक सउभे टान ।


05. जागरन

सुना आदिबासि हरिजन, 

काकरअ कथांइ भुलिहा ना एखन, 

आर सब कुड़मि जाइत,

करिस ना एखन बरजात ।

आपन चारखांइ तेल देहाक ।

हामरा सुधाइ जवत हार

आर सब हेता मिनिस्टर

एक लकेक हांथे,

एक देसेक धन हउ ।।

हामर छउआ सब चउकिदार,

केउ नि हेता ताकर पार ।

हामरा सुधाइ जतब हार हउ ।

देखा भाइ कइरि कुमहार

सउब हेउआ हुंसिआर !

नि हेले निकटे मरन हउ ।

जारा करला बेलेक मारकेट, 

ताराइ करला रेडिअ फिट, 

ताकरेइ हेलेइक आनंद भबन हउ ।

आउलेइक एम. एल. ए. कर भउट, 

मारिस ना निजेक गड़े चउट

हाराइ हेलाइ रतन हउ ।


06. चासा

चास ना छाड़िस भाइ,

जतेक दिन बांचबे, दुख भितरे सुखे रहबे ।

करा सबाइ पिंआइज दाना,

काकरअ काथांइ भुलिहा ना 

श्री घारेक भितरे बसि बेचबे ।

बेसि देसिक गबर गुला,

ताहां लागाबिस मुला,

से ना हेले चालानि साइर किनबे ।

जदि रहेइक बड़अ ढिपि,

ताहां लागाउइस बांधा कफि,

दुइ तिन दिन उपरे ढांपा देबे

दुख भितरे सुखे रहबे ।